02 jul Serendipiteit, de niet gezochte vondst
I inspiratie
R relatie & verbondenheid
I interafhankelijkheid
S serendipiteit
Z zijn
De S is van serendipiteit
In juli 2017 besloot ik de “Camino Portuguese” te lopen van Porto naar Santiago de Compostella. Het was een proces van onderweg zijn, verdwalen en aankomen op heel veel verschillende manieren. Achteraf was het bijzonder om te ervaren hoe alle 
losse ervaringen met elkaar samen leken te hangen. De hele tocht leek een aaneenschakeling van toevalligheden en ik bleek niet de enige met deze ervaring. “Camino Magic” was het begrip waarmee deze ervaring geduid werd. De ervaring van onderweg zijn en verdwalen alvorens weer ergens aan te komen heeft me goed gedaan en ik probeer iets van deze ervaring vast te houden in mijn dagelijkse routines.
Toeval is wat je toevalt en serendipiteit is het mooie dat je toevalt waarnaar je niet op zoek bent. Wil je daarmee aan de slag, dan is de eerste stap om op te merken wat je toevalt.
Betekenis van serendipiteit
De definitie van serendipiteit is volgens mijnwoordenboek.nl:
1) Het geluk om door puur toeval heerlijke ontdekkingen te doen
2) Onverwachts vinden van iets.
Je zou serendipiteit dus ook een gelukstreffer kunnen noemen. Een situatie waarin je goede dingen vindt zonder ze te zoeken. Serendipiteit is een ongeplande, gelukkige ontdekking.
Waar komt het vandaan?
Serendipiteit komt niet van het Latijn of het Grieks, maar werd midden jaren 1700 geïntroduceerd door een Britse edelman Horace Walpole. Zijn bron was een Perzisch sprookje: “De drie prinsen van Serendip” (Perzische naam voor Srilanka). De betekenis van het woord, per toeval goede dingen vinden, verwijst naar de sprookjesfiguren die altijd per toeval ontdekkingen deden. Serendipiteit is een veelvoorkomend verschijnsel in de geschiedenis van productontwikkelingen en wetenschappelijke ontdekkingen.
Voorbeelden van serendipiteit
In de wetenschap zijn een aantal bekende voorbeelden hoe het principe van serendipiteit heeft geleid tot nieuwe inzichten en ontdekkingen. Zoals de werking van röntgenstralen, de werking van de magnetron en klittenband. Maar ook penicilline en aspartaam en zélfs de ontdekking van Amerika is een voorbeeld van serendipiteit.
Wat kun je ermee?
Dat ligt er helemaal aan of je gebeurtenissen herkent als serendipiteus, en welke waarde je daaraan toekent. Je zou kunnen zeggen dat serendipiteit je waarnemingsspectrum verruimt en het creatieve vermogen vergroot. Hoe opener je jezelf stelt voor deze manier van waarnemen hoe minder dingen van waarde verloren gaan die je pad kruisen.
Omwegen en afkortingen
In onze zoektocht naar de kortste weg richting onze persoonlijke of organisatiedoelen ervaren we dat de praktijk weerbarstig is en er allerlei omstandigheden zijn die we niet van tevoren hadden kunnen voorzien. Serendipiteit nodigt uit om de focus te behouden op dat verre doel maar ondertussen open te staan voor de mooie dingen die onderweg gebeuren. Neem de tijd om te onderzoeken hoe deze dingen van waarde kunnen zijn op weg naar het betreffende doel of tot inzichten leiden tot bijstelling van dat doel. De omweg is vaak de kortste weg. Of nu gaat om persoonlijke ontwikkeling of organisatieontwikkeling.
Serendipiteit in de praktijk
Serendipiteit is geen doel op zich als het gaat om het leren van kinderen. Kinderen spelen vanuit verwondering, ontdekken, doen ervaringen op en laten zich leiden door nieuwsgierigheid. In de onderwijspraktijk betekent dit dat kinderen ruimte nodig hebben om eigen keuzes te maken en handelend te experimenteren en om fouten te maken. Als leerkracht kun je erover nadenken hoe je deze ruimte voor kinderen kunt creëren maar ook hoe je met kinderen in gesprek kunt raken over dit principe. In de toolkit vind je enkele suggesties om met kinderen aan de slag te gaan.
Links naar andere concepten
Als je naar de betekenis van het woord synchroniciteit kijkt, zie je overeenkomsten met serendipiteit. Ook zou je het woord toeval kunnen gebruiken, hoewel de bedenker van de term synchroniciteit, Carl Jung, juist neigde te geloven dat er een sterkere kracht dan toeval in het spel is.
Meer weten over synchroniciteit?
Boek: Synchroniciteit: “De innerlijke weg naar leiderschap” 
Auteur: Joseph Jaworski
Boek: Presence
Auteurs: Peter Senge, C. Otto Scharmer, Joseph Jaworski, Betty Sue Flowers
Kinderen
Ben je opzoek naar concrete voorbeelden bij kinderen, dan verwijs ik graag naar het boek “De kunst van het verdwalen”. 
Hierin staan activiteiten uitgewerkt voor verschillende leeftijdsgroepen. Verder staan er ook ideeën en voorbeelden op de website: https://kunstvanhetverdwalen.nl/
Een praktijkoefening voor leerkrachten
We leven in bijzondere tijden. Corona infecties, onderwijs op afstand en de anderhalve meter economie. Binnen een half jaar is er heel veel veranderd in onderwijsland. Scholen hebben het thuisonderwijs georganiseerd, hebben met digitale hulpmiddelen contact gemaakt met leerlingen. Leerkrachten hebben online lessen gegeven en zijn inmiddels weer helemaal in bedrijf maar nog steeds is het niet zoals het was en wellicht gaat het dat ook niet meer worden.
Vragen:
1.Wat zijn de niet gezochte vondsten van de afgelopen periode?
-Voor jezelf persoonlijk en als professional
-Voor je school, team en de kinderen
2. Hoe brengen deze vondsten je dichter bij je persoonlijke doelen of de doelen van de organisatie?
-Hoe brengen deze zaken je dichter bij wie je zijn wil als mens en professional
-Hoe brengen deze zaken de organisatie dichte bij de missie en visie
3. Welke zaken wil je niet meer kwijt in het nieuwe normaal?
-Welke zaken wil je behouden voor jou persoonlijk
-Welke zaken wil je behouden voor de school, het team en de kinderen
4. Wat ga je doen om deze dingen te behouden?
5. Hoe blijf je alert op niet gezochte vondsten?
De zomervakantie staat voor de deur. Eindelijk écht rust om de “aan-knop” even “uit” te zetten. Wellicht is dit dan ook een mooi moment om even stil te staan bij deze vraag. Wil je de “S” in jouw school met elkaar vastpakken? Een plek in de organisatie geven, maar weet je niet hoe? Weet dan, dat we ook in het nieuwe schooljaar voor je klaarstaan met advies, tools en trainingen.
Hartelijke groet,
Hans Leistra
Irisz Onderwijsadvies
Bronnen:
Mijn woordenboek.nl
Wikipedia
Synchroniciteit; J. Jworkski
Presence: Senge e.a.